Wat is een verslaving?

Een verslaving leidt vaak tot veel conflicten of spanningen. Mensen met een verslaving hebben niet alleen te maken met de verslaving zelf, maar ook het stigma rondom verslavingen. Maar hoe wordt iemand verslaafd? En hoe kan het dat de één wel verslaafd wordt en ander niet?

Wanneer heb je een verslaving?
Iets wat fijn is, daar willen we zoveel mogelijk van hebben. Sommige mensen hebben echter geen 'stopknop' en kunnen verslaafd raken. We spreken van een verslaving wanneer je steeds meer of langduriger middelen gaat gebruiken of bepaald gedrag gaat vertonen. Je wilt minderen of stoppen, maar dit lukt je niet. Je krijgt last van een continue verlangen dat moeilijk te onderdrukken valt en veel van je tijd in beslag neemt. Deze afhankelijkheid kan variëren van licht tot ernstig of chronisch gebruik. We onderscheiden hierin twee verschillende verslavingen: verslaving aan gedrag (zoals internetten en gamen) en verslaving aan middelen (zoals drugs, alcohol, medicatie of nicotine).

Hoe ontstaat een drugsverslaving?
Bij het ontwikkelen van een verslaving speelt het beloningssysteem in je hersenen een grote rol. Wanneer je drugs, alcohol of nicotine gebruikt wordt in je hersenen meer dopamine aangemaakt. Deze stof zorgt ervoor dat je tevreden en beloond voelt. Dit fijne gevoel kan ervoor zorgen dat je vaker drugs (waaronder ook alcohol en nicotine) gaat gebruiken. Door overmatig gebruik van middelen worden je hersenen minder gevoelig voor je natuurlijke beloningssysteem. De stoffen (neurotransmitters) die ervoor zorgen dat je een goed gevoel krijgt, zoals dopamine en endorfine, binden zich normaal gesproken aan een receptor (ontvanger) op je hersencellen.

Bij overmatig drugsgebruik kunnen de receptoren toenemen, afnemen of veranderen. Bij een toename kunnen de neurotransmitters zich binden op meerdere plekken, waardoor het fijne gevoel wordt versterkt. Wanneer je receptoren afnemen kunnen de neurotransmitters zich juist binden aan minder plekken. Dit kan er ook voor zorgen dat je gevoelens zoals angst en verdriet minder sterk voelt. Je receptoren kunnen ook veranderen waardoor je neurotransmitters zich veel beter binden of juist niet meer. Dit proces zorgt ervoor dat je in een vicieuze cirkel beland en alcohol, drugs of nicotine nodig hebt om je goed te voelen. Zo'n patroon is erg moeilijk te doorbreken en heeft vaak veel negatieve invloed op je dagelijkse leven.

Hoe ontstaat een gedragsverslaving?
Een gedragsverslaving ontstaat op een vergelijkbare manier als een drugs- of alcoholverslaving. Bij een middelenverslaving stimuleer je het beloningssysteem direct en bij een gedragsverslaving stimuleer je dit indirect. Ook bij een gedragsverslaving zorgt de herhaling van bepaald gedrag voor een positief gevoel en komt er dopamine vrij, net als bij het gebruik van drugs. Dit zorgt ervoor dat je een afhankelijkheid ontwikkelt voor bepaald gedrag, bijvoorbeeld in de vorm van een seksverslaving, pornoverslaving, eetverslaving of gokverslaving.

Stigma en verslaving
Iemand met een verslaving heeft niet alleen last van de negatieve gevolgen van de verslaving, maar ook met vooroordelen in de samenleving. Het stigma rondom verslaving is vaak ernstiger dan bij andere psychische aandoeningen. Ook heerst er nog steeds veel onbegrip voor verslavingen. Het grootste misverstand is nog steeds dat iemand ervoor kiest om verslaafd te raken. Hierdoor worden mensen met een verslaving vaak buitengesloten en afgewezen.

Een verslaving komt vaak voor in combinatie met andere psychische aandoeningen, waardoor mensen met verslavingsproblematiek vaak te maken hebben met een dubbel stigma. Deze stigmatisering zorgt ervoor dat open zijn over je verslaving erg moeilijk is. Het erkennen en herkennen van een verslaving kan daardoor lastig zijn en vormt uiteindelijk een barrière in het zoeken van professionele hulp.